Khôi phục xứ sở của loài chim yến

Nghề khai thác yến sào ở Khánh Hòa ra đời gần 700 năm trước. Chất lượng, giá trị thương phẩm của yến sào nơi đây chẳng những được tấn phong “tổ yến vua”, đứng hàng đầu thế giới, mà còn là đặc sản, niềm tự hào của người dân địa phương, được đưa vào thơ ca. Thế nhưng, gần 7 thế kỷ trôi qua, con người chỉ biết khai thác, tận hưởng nguồn tài nguyên quý hiếm, bổ dưỡng như thần dược này mà dường như quên hẳn việc vô cùng quan trọng là chăm sóc, bảo vệ và phát triển nó.

Cách đây gân 15 năm, từ khi ý tưởng thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học “Nuôi chim yến trong nhà để lấy tổ” bắt đầu thai nghén trong tâm tư của Thạc sĩ Lê Hữu Hoàng - Giám đốc Công ty Yến Sào Khánh Hòa - vùng đất xứ Trầm Hương đã khẳng định sự hội tụ của 3 yếu tố: thiên thời - địa lợi - nhân hòa và là vùng “đất lành chim đậu”. Công ty Yến Sào Khánh Hòa không chỉ khai thác có hiệu quả nguồn tài nguyên thiên nhiên yến sào xuất khẩu, tận thu, tận dụng và cho ra đời nhiều dòng thực phẩm, nước uống bổ dưỡng cho sức khỏe cộng đồng, mà còn đưa vào thực hiện, phát huy cao hiệu quả của các đề tài nghiên cứu khoa học, sáng kiến cải tiến kỹ thuật như: Quy trình công nghệ, kỹ thuật ấp nở nhân tạo và nuôi chim yến hàng qua từng giai đoạn phát triển; nuôi chim yến trong nhà để lấy tổ; ấp nở nhân tạo chim yến hàng; di đàn, nhân đàn chim đảo; công trình cải tiến vật lý mái che trên đảo; ứng dụng công nghệ camera quản lý giám sát bằng năng lượng xanh…

Hiện nay, ngoài là một trong những doanh nghiệp hàng đầu của tỉnh về doanh thu và nộp ngân sách, sử dụng gần 3.000 người, cho ra đời nhiều dòng sản phẩm chinh phục lòng người, Công ty Yến sào Khánh Hòa đã thực hiện nhân đàn, di đàn chim đảo rất thành công, nâng tổng số đảo yến từ 8 đảo, 40 hang ban đầu lên 27 đảo yến, 121 hang yến.

Cơ quan thực thi công ước quốc tế về các loài động vật quý hiếm (CITES) cũng đã khẳng định: Công ty Yến sào Khánh Hòa là nhà quản lý, khai thác và phát triển bền vững nguồn tài nguyên yến sào tốt nhất Đông Nam Á. Công nghệ thu hoạch sản phẩm yến sào và quy trình quản lý hang đảo yến của công ty rất khoa học, được đánh giá vượt trội so với các nước khác.

Tại Việt Nam, Công ty Yến sào Khánh Hòa là đơn vị đầu tiên có đề tài nghiên cứu và thực nghiệm thành công dự án “nuôi yến trong nhà để lấy tổ”, được các nhà nghiên cứu khoa học trong nước và quốc tế đánh giá cao. Với thành công của đề tài này, Công ty đã sản sinh ra một nghề mới, thú vị, hiệu quả kinh tế cao và đang phát triển mạnh: nghề “nuôi chim yến trong nhà để lấy tổ” mà nhiều người còn gọi là nghề “nuôi vàng trắng”. Đến nay, công ty đã đầu tư thiết kế, lắp đặt công nghệ cho trên 200 ngôi nhà yến ở Khánh Hòa và nhiều tỉnh, thành phố: Đà Nẵng, Bình Định, Phú Yên, Ninh Thuận, Bình Thuận, Gò Công, Tiền Giang, Kiên Giang, Cà Mau, TP.Hồ Chí Minh, Vũng Tàu, Côn Đảo, Kiên Giang, Bình Dương, Bình Phước... Đặc biệt, từ năm 2010 đến nay, công ty được tín nhiệm giao khôi phục lại đàn yến đang suy kiệt, có nguy cơ diệt vong tại 2 tỉnh Quảng Bình và Bà Rịa-Vũng Tàu.

Gây dựng mái ấm cho gia đình chim yến

Những năm gần đây, tại vùng đảo yến Quảng Bình, con người đã khai thác cạn kiệt và đối xử quá nhẫn tâm với loài chim quý hiếm này. Trứng, chim con, chim bố mẹ đều trở thành nguồn thực phẩm béo bổ. Đàn chim yến nơi đây bị truy sát và có khả năng tuyệt chủng. Số ít ỏi còn lại thì hoảng loạn, bỏ xứ sở ra đi…

Tiếp quản vùng đảo yến Quảng Bình, Công ty Yến sào Khánh Hòa đối mặt với rất nhiều khó khăn thách thức. Giám đốc Lê Hữu Hoàng  bộc bạch: Những người tâm huyết trong ngành và yêu thiên nhiên đều xót xa trước thực trạng này. Chúng tôi đã, đang và sẽ cố gắng hết sức mình để bảo vệ những gia đình chim yến còn sót lại, thực hiện bí quyết dẫn dụ nhân đàn, cải tạo môi trường, gầy dựng lại mái ấm gia đình nơi đây cho chim yến. Bước đầu đã có trên 20 gia đình chim yến tìm về chỗ ở cũ của mình...

Với vùng chim yến Vườn quốc gia Côn Đảo - nơi được các chuyên gia khoa học trong nước và quốc tế đánh giá cao về hệ sinh thái, quần thể chim yến cũng đang suy giảm do nhiều lý do khách quan lẫn chủ quan.

Ngoài nhiệm vụ cùng Ban quản lý Vườn quốc gia Côn Đảo phục hồi, quản lý khai thác và phát triển bền vững quần thể chim yến hàng trong vườn quốc gia Côn Đảo, Công ty còn nhận trọng trách khôi phục, phát triển quần thể chim yến hàng ở các đảo yến trên địa bàn tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu. Công ty đã xây dựng Đề án hợp tác phục hồi và phát triển quần thể chim yến Hàng tại Vườn quốc gia Côn Đảo. Sau khi khảo sát nghiên cứu, công ty đã tập trung tiến hành các giải pháp kỹ thuật cải tạo môi trường, ngăn chặn thiên tai xâm hại, thực hiện kỹ thuật dẫn dụ, nhân đàn cho từng hang yến như: hang Hòn Cau làm mái che mưa, đập chắn sóng, ngăn chặn côn trùng gây hại cho chim; hòn Bông Lan làm đập chắn sóng, chắn nước biển văng vào tổ; hang Mũi Việt Minh làm mái che ánh sáng; hòn Thỏ thì phủ nóc xi măng chống ánh sáng, chống thấm; xây dựng hệ thống trại canh gác, đường đi, triển khai công tác bảo vệ…

Khác với những quan điểm của các nhà khoa học nghiên cứu trước đây, những nghiên cứu của Công ty Yến sào Khánh Hòa mang tính đột phá: chim yến hàng ở đảo không chỉ sống và làm tổ một nơi nhất định, thế hệ sau của chúng cũng không chỉ sống và làm tổ xung quanh tổ của bố mẹ chúng. Thành công của đề tài đã hình thành luận điểm khoa học mới về sự phát triển của quần thể chim yến, xây dựng nguyên lý phát triển hang yến mới, đảo yến mới để tăng nhanh quần thể chim yến hàng là tiền đề cho việc phát triển quần thể đàn chim yến trên tất cả các đảo yến của Việt Nam.

Hiện nay, tổng số 11 hang yến, nằm ở 6/16 đảo lớn, nhỏ của Côn Đảo đã có môi trường đảm bảo. Số lượng chim yến về trú ngụ đông hơn; sản lượng thu hoạch đợt 1 năm 2011 đã tăng rõ rệt. Để quần thể chim yến hàng tại Côn Đảo phát triển ổn định và có nguồn khai thác bền vững, từ khi tiếp quản vùng chim yến Côn Đảo đến nay, 20 cán bộ kỹ thuật của công ty đã luân phiên túc trực trên các đảo trong điều kiện khó khăn, thiếu thốn. Ông Võ Văn Cam - Đội trưởng đội kỹ thuật, Phó ban Phát triển nhà yến Việt Nam của công ty - cho biết: Lực lượng kỹ thuật túc trực ở Côn Đảo đều là các anh em tình nguyện, có trình độ chuyên môn vững vàng, đạo đức tốt, lòng dũng cảm và tâm huyết với nghề. Tôi vào nghề đã 25 năm, nhiều khi phải nằm vùng ở đó để bám sát kỹ thuật và hỗ trợ anh em. Từ khi chúng tôi có mặt đến nay, quần thể bầy đàn chim yến hàng ở Quảng Bình và Côn Đảo đều phát triển hơn. Đó là nguồn động viên lớn nhất cho chúng tôi khi xa nhà, nhớ người thân…

Với một đội ngũ cán bộ khoa học có trình độ cao, chuyên môn vững, đội ngũ kỹ thuật viên và công nhân có tay nghề, hiểu biết về đặc trưng sinh học và tập quán của chim yến hàng sinh sống, có kinh nghiệm khai thác và kinh nghiệm bảo vệ hang yến lâu năm, chắc chắn Công ty TNHH Nhà nước MTV Yến Sào Khánh Hòa sẽ là đội quân mát tay nhất nuôi dưỡng đàn chim yến hàng truyền thống và thực hiện thành công đề án bảo vệ và khai thác, phát triển bền vững nguồn tài nguyên thiên nhiên yến sào, góp phần phát triển nguồn tài nguyên yến sào xuất khẩu, làm giàu cho đất nước.

Quỳnh Mỹ